جامعه‌شناسی ادبیات؛ کاربست الگوی تخیل جامعه‌شناختی در تحلیل اشعار فروغ فرخزاد

نویسندگان

  • احمد تمیم داری استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
  • مریم نوتاش دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
  • ملیحه کاظمی نسب دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
چکیده مقاله:

پژوهشگران اجتماعی می‌توانند با توجه به بینش جامعه‌شناختی به ‌عنوان ابزاری تحلیلی، عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی، جامعه و مسائل آن را بررسی نمایند. از این جمله می‌توان به حوزه‌های هنری و ادبی اشاره کرد که به نوعی بازتاب‌دهندة محیطی هستند که در آن خلق می‌شوند. در این مقاله، اشعار فروغ فرخزاد را که به شکل چشمگیری با رویدادهای اجتماعی جامعة خویش آمیخته‌است، از دیدگاه جامعه‌شناختی تحلیل می‌نماییم. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای و اسنادی و در قالب چهار جستار «هستی‌شناسی»، «روش‌شناسی»، «ایستایی‌شناسی» و «پویایی‌شناسی» عناصر اجتماعی شعر فروغ فرخزاد را مشخص می‌کند. در هستی‌شناسی، فرخزاد به وجود خداوند متعال و شناختنی بودن جهان معتقد است. به لحاظ روش‌شناسی، وی قائل به روشی طبیعت‌گرایانه و دیالکتیکی است. در جستار ایستایی‌شناسی، به آسیب‌شناسی جامعة زمان خویش می‌پردازد و لایه‌های مختلف جامعه را اعمّ از زنان، روشنفکران، روحانیان، ثروتمندان و... نقد می‌کند. فرخزاد پس از توصیف وضعیت موجود، در جستار پویایی‌شناسی با ارائة راهکار، جامعة آرمانی خویش را ترسیم می‌کند. جامعه‌ای که در آن عشق، دوستی و سادگی حکم‌فرماست و افراد در آن به‌ نوعی خودآگاهی نسبت به شرایط اجتماعی‌ خود رسیده‌اند. در نمونة آرمانی، فروغ، زنان و مردان نه در برابر هم، بلکه در کنار هم به دور از هر گونه تبعیض و ناعدالتی زندگی می‌کنند. او اگرچه به ظهور منجی برای رسیدن به مدینة فاضله باور دارد، اما پیش‌قراول آن را بیداری و آگاهی درونی افراد قلمداد می‌کند که پیش از هر انقلاب یا تحول بیرونی باید در وجود آن‌ها احراز شود.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

اسطوره‌ی هبوط در اشعار فروغ فرخزاد

داستانِ هبوطِ آدمی از بهشت یگانگی به برزخ بیگانگی، به گونه‌های متفاوت در تفاسیر اسلامی و غیر اسلامی گزارده شده است. در مسیحیّت نوعِ انسان، به ذات گناهکار است؛ در قرآن نیز استعدادِ طغیان و گناهکاری در نوعِ انسان وجود دارد؛ امّا این هر دو روایت پایانی متفاوت دارد. در روایت مسیحیّت، مسیح با ایثارِ خونِ خویش، تاوانِ گناه کاریِ آدم را می‌پردازد؛ ولی در روایتِ قرآنی، در همان زمانِ ازلی، قلم، از نتایجِ مشیّت قِدَم، در ...

متن کامل

نگاه جامعه‌شناختی به اشعار فروغ فرخزاد

جامعه‌شناسی ادبیات، از نگرش‌های نوین به ادبیات است که می­کوشد تفسیری علمی و عملی از آثار ادبی ارائه نماید به گونه‌ای که بتوان از آنها به مثابۀ انعکاسی از واقعیات جامعه در حل مسائل و حتی بحران‌های اجتماعی بهره برد؛ توجه به مسائل اجتماعی با انقلاب مشروطیت  به عنوان یکی از مؤلفه­های شعری  مطرح شد و در شعر نو، توسط نیما و طرفدارانش به اوج رسید و در جریان «سمبولیسم اجتماعی» ادامه یافت. فروغ فرخزاد ی...

متن کامل

اسطوره ی هبوط در اشعار فروغ فرخزاد

داستانِ هبوطِ آدمی از بهشت یگانگی به برزخ بیگانگی، به گونه های متفاوت در تفاسیر اسلامی و غیر اسلامی گزارده شده است. در مسیحیّت نوعِ انسان، به ذات گناهکار است؛ در قرآن نیز استعداد طغیان و گناهکاری در نوعِ انسان وجود دارد؛ امّا این هر دو روایت پایانی متفاوت دارد. در روایت مسیحیّت، مسیح با ایثارِ خونِ خویش، تاوانِ گناه کاریِ آدم را می پردازد؛ ولی در روایتِ قرآنی، در همان زمانِ ازلی، قلم، از نتایجِ مشیّت قِدَم، در ...

متن کامل

مفهوم «درد و رنج» در اشعار غاده‌السَّمّان و فروغ فرخزاد

«درد و رنج»، یکی از وجوه تراژیک زندگی، در کنار مرگ، تنهایی، آزادی و‌ گناه از مسائلی است که هر انسانی در زندگی با آن روبه‌روست. این مسئله در هنر و ادبیات به‌ویژه ادبیات زنانه به‌گونه‌ای بازتاب دارد که بررسی و تحلیل آن، نیازمند تحقیقی وسیع و جامع است. ازسویی‌دیگر، مقایسه ادبیات ملت‌های مختلف اعم از تطبیق انواع ادبی یا تطبیق آثار دو ماتن اعم از مؤلف یا شاعر، بیش از هرچیز می‌تواند به کشف نقاط مشترک...

متن کامل

بررسی استعاره مفهومی زندگی در اشعار فروغ فرخزاد

استعاره از جهت پویایی، تصویرآفرینی، ایجاز و گیرایی، بستر مناسبی برای نوآوری و خیال­آفرینی در عرصه سخن به ویژه شعر است. اهمیت استعاره در شعر چنان است که سخن­شناسان و نظریه‌پردازان برای آن جایگاه مستقلی قائل می­شوند. استعاره از گذشته تا کنون از موضوعات مورد بحث بلاغت و صناعت ادبی بوده است با این تفاوت که در دوره معاصر با نگاهی نو به استعاره پرداخته می­شود. یکی از مکاتبی که استعاره را فراتر از نگا...

متن کامل

رمانتیسم اجتماعی در اشعار نازک الملائکه و فروغ فرخزاد

نازک‌الملائکه و فروغ فرخزاد از نوسرایان و پیشگامان شعر عربی و فارسی هستند. دیدگاه انتقادی و زنانه این دو شاعر در معرفی دورنمایه‌های بدیع شعر نو تحول مهمی ایجاد کرده است. اشتراک‌هایی در مضمون و سبک شعریشان که برگرفته از اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی، بی‌توجهی به زن و فاصله‌های طبقاتی است، نشان می‌دهد که اشعار در ابعاد محتوا، قالب و زبان، تأثیرات قابل توجهی از شعر دوره رمانتیک اروپا پذیرفته است....

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 22  شماره 77

صفحات  33- 66

تاریخ انتشار 2018-09-23

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023